Na 150 jaar geleden volledig te zijn uitgeroeid vinden we hem weer terug in enkele van onze natuurgebieden om de biologische diversiteit in ons kleine en met 18 miljoen mensen bevolkte land weer iets te verrijken en een plaatsje in het natuurlijke evenwicht terug te vinden. Nadat in een Oost-Gronings dorp de eerste wolf ons landje binnen kwam wandelen is de laatste vier jaren het aantal vrij snel toegenomen. In enkele van deze gebieden hebben zich inmiddels gezonde roedels gevestigd en waar wolvenroedels zijn kunnen we nakomelingen verwachten. Dus bij alle volgende generaties kan hun aantal exponentieel toenemen. Met dit laatste werden de Friese schapenhouders onlangs samen met hun dito dierenarts enkele dagen geleden keihard geconfronteerd.
Er verschenen foto’s in de krant van gemeen uitkijkende wolven met grote en scherpe tanden. En het slachtofferschap van de getroffen schapenhouders werd benadrukt door foto’s met aangebeten schapen.

Sommige schapenhouders voelen zich genoodzaakt hun kuddes naar binnen te halen.

Gedurende de recentere jaren zijn er meerdere pogingen ondernomen om deze ontwikkeling een halt toe te roepen. De gedragsbioloog Diederik van Liere kwam na diepgaand onderzoek met een aantal voorstellen die echter stuk voor stuk door de schapenhouders werden afgewezen. Enkele vormen van omheining van de terreinen bleken niet effectief te zijn. De wolf bleek de mens telkens weer te slim af te zijn. Wat moet je dan? Naar het geweer grijpen misschien? Maar dat gaat zomaar niet. We weten toch dat de wolf sinds 2014 in Nederland een wettelijke bescherming geniet zoals die in andere Europese landen al eerder was geformuleerd. Een beschermd dier dus, evenals de grutto en de kievit om er maar eens een paar te noemen. Dus hang dat geweer maar weer op en laat hem roesten. Voor eventuele schade veroorzaakt door het doden van schapen kun je bij onze regering terecht die daarvoor een potje blijkt te hebben. Van een aantal schapenhouders wordt overigens gezegd dat ze tot op heden verder niet veel aandacht hebben besteed aan de bescherming van hun schapen.
En er wordt nu ook in de krant gelezen dat het nogal schijnt mee te vallen met het aantal wolven in ons land. Niet ieder pas geboren wolvenwelpje wordt volwassen. Niet alle mannetjes vinden een vrouwtje om mee te paren. Niet alle wolvinnetjes brengen wolven ter wereld.
Het is opmerkelijk dat er de laatste tijd nauwelijks is gedacht aan de enige werkelijk effectieve manier van schaapskuddebewaking. Namelijk het gebruik van kuddebewakingshonden. Deze vorm van schapenhouderij wordt al eeuwenlang door onze Franse, Italiaanse, Spaanse en Hongaarse mede Europeanen bedreven met hun volledig betrouwbare honden.

Deze drie hondenrassen (de Maremma, de Pyreneese Berghond cn de Kuvasz) hebben in de loop van hun bestaan alle eigenschappen in zich ontwikkeld die nodig zijn om hun zware arbeid tot in de perfectie te verrichten. Het zijn de specialisten in dit bedrijf.
Ze leven in hun kudde in het midden waarvan ze zijn geboren en grootgebracht. Het vak leren ze van hun ouders.

Ze beschouwen de kudde met de schaapsherder en zijn gezin als hun familie. En ze hebben de instinctmatige drang om deze familie te beschermen. Gedurende het grazen van de schapen lopen ze voortdurend rustig en vredig door de kudde heen en weer, er rondom heen en er vooruit. Af en toe knuffelen ze wat met een schaap of stoeien ze wat speels met een andere hond. Of soms liggen ze een beetje te rusten. Zodra ze echter enigerlei vorm van onraad bespeuren rennen ze die met hun forse indrukwekkende postuur luid en hevig blaffend tegemoet. Hierdoor zal een hongerige wolf inzien dat hij geen schijn van kans heeft en zal hij rechtsomkeert maken en op zoek gaan naar een hert of ree of wild zwijn waarvan we in onze natuur veel te veel hebben en die ze veel makkelijker kunnen vangen. De honden rennen hem nog een stukje na om vervolgens weer naar de kudde terug te keren en over te gaan tot de orde van de dag. Ook vinden ze het heel fijn om af en toe door hun baasje te worden gestreeld en geknuffeld als teken van wederzijdse vriendschap. Bij een grote kudde is het aan te bevelen om 2 à 3 honden kuddebewakingshonden te houden. Overigens is het nuttig om voor het bij
elkaar houden en drijven van de kudde gebruik te maken van enkele Bordercollies als schapendrijvershonden.

Op deze manier zal er een evenwicht ontstaan in het gebied waar de wolf zich bevindt en waarbij afschieten van het teveel aan wild totaal overbodig is.
En dat terwijl je enkele dagen geleden in de krant leest dat “Afschot lijkt nodig om hert in toom te houden”. Ja, dat staat er echt. Het aantal damherten neemt sterk toe. Niet alleen in heidegebieden, maar ook in de Waterleidingduinen bij Amsterdam en in de Hoeksche waard. Er is sprake van aanrijdingen, kaalvreten van de Waterleidingduinen, tuinen en landbouwgewassen. Gelukkig zijn er de Dierenrechtenorganisaties Animal Rights en Fauna4Life die het snappen en aangeven naar de rechter te willen gaan. Met het motto: Laat de natuur zijn werk doen. Zodra de herten in wolvengebied terecht komen, doen zij wel wat er nodig is. Zeer fijn dat er zulke organisaties zijn.
Dit op natuurlijke wijze ontstane evenwicht zal ook doorwerken in de stand van andere dieren en planten die daarvan een onderdeel vormen, zoals weilanden, dijkbegrazing, heide, grutto’s, korhoenders, roofvogels, het bodemleven en ga zo maar door. Iemand heeft eens de mooie uitspraak bedacht die luidt: De wolf is eigenlijk de dirigent van het ecosysteem.

Met hun warme vacht slapen ze zomer en winter ’s nachts in het veld te midden van hun kudde. Met hun zeer sterk ontwikkelde reukorgaan ruiken ze van verre een wolf aankomen die ze dan onmiddellijk tegemoet springen. Semper Paratus. De schapen blijven rustig slapen. De werkweek van de schapenhouder hoeft dus heus geen tachtig-urige te zijn zoals in de discussie soms wel wordt gezegd. Hij kan rustig van een welverdiende en gezonde nachtrust blijven genieten om de volgende morgen fit voor zijn perfect beschermde dieren te kunnen zorgen.
In ons land hebben in de provincies Drenthe, Overijssel, Gelderland en Brabant inmiddels enkele schapenhouders een begin gemaakt met het gebruik van deze bewakingshonden en dat mogen we van harte toejuichen.
Maar soms blijkt dat een aantal schapenhouders hiervan totaal onwetend is en sommige zelfs helemaal niets te maken willen hebben met dat gedoe met al die honden. Enkelen hebben zelfs een uitgesproken hekel aan honden. Deze laatste categorie kwalificeert zichzelf wel onmiskenbaar als totaal ongeschikt voor dit werk een kan beter op zoek gaan naar een andere bezigheid. Voor de toekomst van de schapenhouderij is het van groot belang dat de onwetendheid wordt aangepakt. Opleidingen voor schapenhouders die aandacht besteden aan kuddebewakingshonden kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de verspreiding van de noodzakelijke kennis over deze materie. Dit ambacht hebben wij in ons land tot nu toe nog nauwelijks hoeven te kennen maar nu is het de tijd om daar iets aan te doen. Er zijn landen in Europa waar dat al sinds mensenheugenis ononderbroken en soms op grote schaal effectief wordt toegepast. Hier zouden de Nederlandse schapenhouders te rade kunnen gaan.
Met kan zich overigens afvragen waarom men schapenhouder wordt. Voor het vlees of de melk of de wol in Nederland misschien??? Wat is eigenlijk het verdienmodel van deze bezigheid? Kun je van een boer in de buurt een stuk braakliggende grond huren om daar zonder al te veel poespas een hoop schapen te laten lopen?
Of is het misschien niet meer of minder dan een liefhebberij of hobby?
Met een beetje hulp zullen de schapenhouders de aanschaf, het fokken en de training van deze honden en ervaring met deze nieuwe werkwijze verder uit kunnen werken. Een gedegen
opleiding die leidt tot gediplomeerde vakbekwame en bevoegde schapenhouders zou hier enorm toe bijdragen. Ook de diergeneeskunde kan hierbij worden betrokken. Bij de jongere moderne generatie zullen we ongetwijfeld belangstelling vinden voor dit beroep.
Investeringen in de ontwikkeling en aanschaf van deze bewakingshonden door schapenhouders, natuurinstanties, overheden en opleidingen voor dit vak zullen veel doeltreffender zijn dan het afschuwelijke afschieten met jachtwapens of pief-paf-poef paintballgeweertjes waarover nu ook al wordt geschreven. Aarzel niet te lang. Verspil geen tijd en geld meer aan eerdere tot vruchteloosheid gedoemde pogingen en steek alle energie en beschikbare middelen in deze nieuwe en effectieve aanpak. Het kost een paar jaren maar als dit goed werkt zal er nauwelijks nog sprake zijn van dode of verminkte schapen. Dat wordt dus een enorme besparing op de kosten van schadeloosstelling.
Op youtube zijn talloze voorbeelden te vinden van het gebruik van kuddebewakingshonden. Vooral in Italië en de Franse Pyreneeën, maar ook enkele in Nederland. https://youtu.be/ZtXbSNFYP9k?si=Y8LlqzDHbGBgj91B . Een mooie gelegenheid om je Italiaans wat bij te spijkeren.

Op de grote stille heide dwaalt de herder eenzaam rond, wijl de wit gewolde kudde trouw bewaakt wordt door de hond.
(uit: Kun je nog zingen zing dan mee)
Peter Westers
Enschede, 11 februari 2025